Organizacja działań zbrojnych i ich uczestnicy
Oświadczenie Emilii Plater, dotyczące jej uczestnictwa w powstaniu listopadowym.
Data i miejsce wydania | 25 III 1831, Antuzów |
Miejsce przechowywania | AGAD, Archiwum Platerów z Antuzowa, sygn. 214, s. 1. |
Komentarz |
Powstanie listopadowe objęło swym zasięgiem Królestwo Polskie oraz część Ukrainy i Białorusi. Powstanie wybuchło także na Litwie, gdzie już w grudniu 1830 r. domagano się od dyktatora wkroczenia wojsk, uważając, iż w ten sposób można zadać ciężki cios planom strategicznym Mikołaja I, uniemożliwić akcję zaczepną w Królestwie Polskim i nadszarpnąć prestiż Rosji w opinii europejskiej. Chłopicki prowadził jednak politykę zmierzająca do stłumienia powstania i nie zamierzał podejmować wyprawy na Litwę. Bezczynność tę przerwali z własnej inicjatywy mieszkańcy Litwy. Powstanie litewskie pokazało dobrą organizację, zaopatrzenie i wielką ofiarność patriotyczną. Ujawniło też sporo utalentowanych, lokalnych przywódców i uczestników walk (Karol Przezdziecki, Onufry Jacewicz czy Emilia Plater i jej kuzyn Cezary). Jednak zryw niepodległościowy na Litwie już w połowie 1831 r. zakończył się niepowodzeniem. Powstanie upadło z powodu złego dowodzenia i wadliwej taktyki. Czynny udział w powstaniu listopadowym na Litwie wzięła Emilia Plater. W końcu marca 1831 r. w miejscowości Dusiaty, pod rozwinięta flagą polską wezwała lud do walki. W kwietniu i maju 1831 r. uczestniczyła w działaniach zgrupowania powstańczego Karola Załuskiego, a w czerwcu dołączyła do przybyłego z Królestwa Polskiego oddziału kawalerii gen. Dezyderego Chłapowskiego, który mianował ją honorowym dowódcą 1. kompanii formowanego właśnie 25. pułku piechoty liniowej w Kownie. Później znalazła się w korpusie gen. Antoniego Giełguda, ale po klęsce powstania odmówiła przejścia wraz z jego armią granicy pruskiej. W czasie przedzierania się w kierunku Warszawy zachorowała i 23 XII 1831 r. zmarła w Justianowie koło Sejn, wycieńczona wojennymi trudami. Prezentowany dokument jest oświadczeniem Emilii Plater, z jej oryginalnym podpisem, spisanym w Antuzowie w pow. nowoaleksandrowskim, gub. kowieńskiej, o dobrowolnym, powodowanym jedynie miłością do Ojczyzny, wstąpieniu do oddziału powstańczego. Emilia Plater stała się symbolem nieugiętej woli narodu walczącego o wyzwolenie spod obcej okupacji i bohaterstwa kobiet polskich walczących o niepodległość. W opinii europejskiej została Joanną d’Arc powstania listopadowego. Głównym promotorem legendy o jej bohaterstwie stał się Adam Mickiewicz, którego ballada „Śmierć pułkownika” zadecydowała o jej narodowej nieśmiertelności. Obok Emilii Plater w partyzanckich oddziałach na Litwie walczyły m.in. Maria Prószyńska, Maria Raszanowiczówna, Wilhelmina Kasprowiczówna, Antonina Romaszewska, pełniąc funkcje łączników, kurierów, przewodników, przewoziły broń i dostarczały informacje o nieprzyjacielu. |
Podgląd ilustracji | |
Warto przeczytać |
|
Opis zewnętrzny | Rkps, oryg., jęz. polski, karta papierowa w aktach luźnych z jednostki: „Akta i listy t. s. Emilii Plater”. |
Autor komentarza | Bożena Cisek |
Digitalizacja dokumentu | Karol Zgliński |