Przeglądasz rozdział:

Działania Parlamentu i władzy wykonawczej


Postanowienia Rządu Narodowego podjęte na podstawie uchwały sejmowej w sprawie zmiany stempla monety krajowej oraz stempla pieczęci i znaków rządowych (godła państwowego).

Data i miejsce wydania 9 II 1831, 19 II 1831, Warszawa
Miejsce przechowywania AGAD, Władze Centralne Powstania Listopadowego 1830-1831, sygn. 332, s. 8-9, 14.
Komentarz
Pierwsza strona dokumentu Kliknij aby powiększyć

Uchwała Sejmu Królestwa Polskiego z 29 I 1831 r. powołała Rząd Narodowy w miejsce rozwiązanej Rady Najwyższej Narodowej. Swą strukturę wewnętrzną Rząd Narodowy określił postanowieniami z 1 i 3 II 1831 r. Dzielił się na pięć wydziałów: Spraw Zagranicznych (Adam Czartoryski), Skarbowego (Teofil Morawski), Administracji i Policji (Wincenty Niemojowski), Wojny, Zaciągu, Uzbrojenia i Potrzeb Wojska (Stanisław Barzykowski), Wyznań Religijnych, Oświecenia i Sprawiedliwości (Joachim Lelewel). Kompetencje wydziałów i ministrów nie były wyraźnie rozgraniczone. Ministrowie mieli obowiązek składać cotygodniowe raporty z działalności resortów. Rząd Narodowy miał prawo do dysponowania dochodami skarbu państwa, zawierania umów międzynarodowych, nominacji zastępcy naczelnego wodza oraz wyższych oficerów, powoływania i odwoływania urzędników administracji państwowej wyższego i średniego szczebla, nominowania średniej hierarchii kościelnej oraz prezesów, prokuratorów i sędziów wszystkich sądów oraz powoływania agentów dyplomatycznych. Nadawał najwyższe odznaczenia wojskowe, określał symbole narodowe na monetach i stemplach oraz miał prawo łaski z wyjątkiem spraw o zbrodnię stanu. Rząd Narodowy wykazał się dużą aktywnością i inicjatywą w czasie trwania powstania listopadowego. Główną uwagę skupił na sprawach prowadzenia walki i zdobywania funduszy na potrzeby wojska. W sierpniu 1831 r. pod wpływem nastrojów społecznych rząd złożył dymisję. Powołany przez Sejm nowy rząd o zmienionej strukturze i kompetencjach, na którego czele stanął gen. Jan Krukowiecki, nie znalazł uznania władzy ustawodawczej i społeczeństwa, także ze względu na kapitulacyjną politykę Krukowieckiego. 23 IX 1831 r. Rada Wojenna zebrana w Słupnie przyjęła warunki kapitulacji. Nie chcąc uczestniczyć w tym akcie, 25 września prezes rządu Bonawentura Niemojowski i sekretarz Andrzej Plichta opuścili Płock i kraj, udając się na emigrację i zabierając ze sobą posiadaną dokumentacje urzędową.

Prezentowane dokumenty to postanowienia Rządu Narodowego w sprawie zmiany stempla i godła państwowego, w których określono jednocześnie wizerunki nowych symboli. Po uznaniu przez Sejm powstania za narodowe oraz aktu detronizacji cesarza Rosji jako króla Polski i powołującego Rząd Narodowy zmieniono intytulację aktów prawnych oraz dotychczasowy herb Królestwa Polskiego uwidaczniany na pieczęciach urzędowych. W wykonaniu art. 7 uchwały sejmowej z 29 I 1831 r. Rząd Narodowy w rozporządzeniu z dnia 9 lutego wezwał Bank Polski do jak najszybszego podjęcia środków „do bicia monety po nowym stemplem”. Określono także wizerunek stempla, który zawierać miał następujące elementy: ze jednej strony na tarczy w czerwonym polu jako godło narodowe - Orła Białego, a obok Pogoń Litewską, nad tarczą koronę królewską, w górnym półkolu napis: „Królestwo Polskie”; z drugiej strony, ”wśród dębowego wieńca” nominał monety, rok wybicia, a na obwodzie napis: „Boże zbaw Polskę”.

Powołując się na ww. art. 7 uchwały sejmowej, 19 II 1831 r. Rząd wydał także postanowienie, które określiło wizerunek pieczęci używanych przez władze krajowe, z polskim godłem państwowym, z poleceniem dla urzędów, niezwłocznego wykonania tego rozporządzenia.

Podgląd ilustracji
Warto przeczytać
  • Kuczyński S., Projekt godła państwowego 1831, „Przegląd Historyczny, t. 62, 1971, z. 1;
  • Powstanie listopadowe 1830-1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec powstania, pod red. W. Zajewskiego, Warszawa 1980;
  • Ramotowska F., Władze centralne powstania 1830-1831 r. i ich kancelarie, Archeion”, t. 76, 1983;
  • Russocki S., Kieniewicz S., Willaume J., Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej. Zarys dziejów, Warszawa 1963.
Opis zewnętrzny Rkps, oryg., jęz. polski, kary papierowe w poszycie: „Względem stempla, pieczęci i pieniędzy”.
Autor komentarza Grażyna Bielińska
Digitalizacja dokumentu Karol Zgliński