Na czele Królestwa Polskiego, powstałego w wyniku decyzji kongresu wiedeńskiego (1814-1815), stał cesarz Rosji, używający tytułu króla polskiego. Kwestię tę uregulował traktat pokoju i przyjaźni między cesarzem Aleksandrem I i królem saskim, księciem warszawskim Fryderykiem Augustem, podpisany w Wiedniu 18 V 1815 r. Zawierał on formalne przekazanie praw do tronu cesarzowi rosyjskiemu "z tytułem króla polskiego". Następcą Aleksandra został Mikołaj I kontynuujący politykę brata, zmierzającą do likwidacji odrębności ustrojowej Królestwa. Była ona daleka od gwarancji zawartych w Konstytucji Królestwa Polskiego (ograniczanie swobód obywatelskich, ingerowanie w obrady Sejmu, cenzura); wszechwładna pozycja w. ks. Konstantego i rozbudowany przez niego system kontroli i represji budziły niezadowolenie społeczne i sprzyjały rozwojowi tajnych związków.

Trudna sytuacja wewnętrzna w Królestwie Polskim spowodowała wybuch powstania. Dzięki udziałowi ludu Warszawy powstańcom udało się opanować stolicę. Władza pozostała jednak w rękach Rady Administracyjnej, skłonnej do ugody z Rosją. Pertraktacje z carem nie przynosiły rezultatu i pod wpływem środowisk radykalnych (Towarzystwo Patriotyczne) zostały przerwane.

Rada Administracyjna przekształciła się w Rząd Tymczasowy, który zwołał Sejm. Na pierwszym posiedzeniu 18 XII 1830 r. połączone izby sejmowe uznały powstanie za ogólnonarodowe i pod wpływem radykalnej opinii publicznej (manifestacje) 25 I 1831 r. ogłosiły akt detronizacji Romanowów, co oznaczało zdjęcie z tronu cesarza Mikołaja I jako króla polskiego. Decyzja ta oznaczała zwycięstwo ugrupowań rewolucyjnych i patriotycznych, zmierzających do niepodległości. Podejmując ją Sejm obarczał Aleksandra I i Mikołaja I odpowiedzialnością za niedotrzymanie „najświętszych i najuroczystszych umów” i wielokrotne pogwałcenie zaręczonych przysięgą praw. Deklaracja sejmowa głosiła, że naród polski jest ludem niepodległym, który „ma prawo temu koronę polską oddać, którego godnym jej uzna, po którym z pewnością będzie się mógł spodziewać, iż mu zaprzysiężonej wiary i zaprzysiężonych swobód święcie i bez uszczerbku dochowa”. Uchwała detronizacyjna pozbawiała cesarza praw do korony polskiej. Królestwo Polskie aż do momentu kapitulacji znajdowało się w stanie bezkrólewia, władza królewska została przyjęta przez Sejm, który przelał ją częściowo na inne najwyższe organy państwowe (rząd, dyktator).

Uchwała o Rządzie Narodowym z 29 I 1831 r. zawierała stwierdzenie o bezkrólewiu, na czas którego zostały zawieszone stosowne przepisy Konstytucji. Konsekwencją detronizacji Romanowów było także powiększenie się Sejmu o posłów reprezentujących tzw. "ziemie zabrane". Wyrażało to dążenie do przyłączenia ziem litewskich, białoruskich i ukraińskich, częściowo również objętych powstaniem. Stan taki nie został oczywiście uznany przez stronę rosyjską. Mikołaj I był nadal władcą Królestwa i w tym charakterze wydał w Petersburgu akty państwowe dotyczące ziem polskich.

• Gołba Z., Rozwój władz Królestwa Polskiego w okresie powstania listopadowego, Wrocław 1971;
• Katalog rękopisów Biblioteki Polskiej w Paryżu, t. 1-2, oprac. C. Chowaniec, I. Gałęzowska, Paryż 1986;
• Powstanie listopadowe 1830-1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec powstania, pod red W. Zajewskiego, Warszawa 1980;
• Ramotowska F., Akta władz centralnych powstania 1830-1831 przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych, „Archeion”, t. 75, 1983, s. 6-52;
• Rok 1830 w polskich archiwach państwowych. Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, „Archeion”, t. 8, 1930, s. 47-67.